ΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ: «Μικροί πυροσβεστήρες για μια μεγάλη φωτιά...»

Η βίαιη καθίζηση των αγορών, που παίρνει πλέον διαστάσεις κραχ, μετά τη χθεσινοβραδινή «βουτιά» του Dow Jones κάτω και από τις 10.000 μονάδες, φέρνει τους ανά τον κόσμο επενδυτές αντιμέτωπους με την οδυνηρή πραγματικότητα της χειρότερης μεταπολεμικής κρίσης: οι «θεραπείες» που δοκιμάζονται στις δύο όχθες του Ατλαντικού αποδεικνύονται μικρής αποτελεσματικότητας και καθυστερημένες, ενώ οι αναλυτές περιμένουν τώρα τα επόμενα «χτυπήματα» στο διεθνές ντόμινο.

«Παρακολουθούμε ίσως την πιο βίαιη απομόχλευση σε όλες τις αγορές», τονίζει χαρακτηριστικά έμπειρο στέλεχος private banking μεγάλης ευρωπαϊκής τράπεζας στην Αθήνα, εξηγώντας με τον τρόπο αυτό τις ραγδαίες εξελίξεις μίας ακόμη Μαύρης Δευτέρας στις αγορές. «Η εμπιστοσύνη έχει χαθεί, οι πιστωτικές γραμμές έχουν κλείσει και όλοι αναζητούν ρευστότητα», τονίζει ο ίδιος.

Τραπεζικά στελέχη σε κατ' ιδίαν συζητήσεις επιμένουν ότι είναι ένας ακόμη βολικός μύθος η πεποίθηση που έχει διαμορφωθεί, ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι «προστατευμένα οχυρά» στη διεθνή κρίση. Μπορεί να μην έχουν έκθεση σε τοξικά προϊόντα, τονίζουν, αλλά τουλάχιστον τρεις μεγάλες τράπεζες έχουν δυσμενείς σχέσεις δανείων-καταθέσεων (αρκετά πάνω από το 100%) και πρέπει καθημερινά να αγωνίζονται στη διατραπεζική, που ουσιαστικά έχει «παγώσει», για να χρηματοδοτήσουν τους ισολογισμούς τους.

Την ίδια στιγμή, η διάρθρωση της καταθετικής βάσης των ελληνικών τραπεζών εμπνέει αρκετή ανησυχία, καθώς είναι εκατομμύρια οι λογαριασμοί με χαμηλά υπόλοιπα και λίγες χιλιάδες οι λογαριασμοί των «μεγάλων πορτοφολιών», που με λίγες κινήσεις μπορεί να προκαλέσουν μεγάλη αναστάτωση, ακόμη και σε τράπεζες με επαρκή ρευστότητα.

Εξάλλου, το ενεργητικό των ελληνικών τραπεζών μπορεί να θεωρείται σχετικά ασφαλές, αφού έχουν μικρή έκθεση σε δομημένα προϊόντα, αλλά δεν έχει ακόμη δοκιμασθεί σε συνθήκες απότομης επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας. Το 2009 θα παρακολουθήσουμε το πραγματικό «κρας-τεστ» των ελληνικών τραπεζών, όταν θα φανεί πόσο ανθεκτικές είναι στις πιέσεις της συγκυρίας οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, που ήδη έχουν σωρεύσει αρκετά υψηλό δανεισμό και εκτίθενται τώρα στα αυξημένα επιτόκια.

Οι «δονήσεις» συνεχίζονται...

Στο διεθνή χώρο, δύο είναι τα πλέον ανησυχητικά στοιχεία της συγκυρίας, που βρίσκονται πίσω από το χθεσινό παγκόσμιο «ξεπούλημα» στις κεφαλαιαγορές:

1. Ακόμη και με την ενεργοποίηση του αμερικανικού σχεδίου στήριξης των τραπεζών, το πιθανότερο είναι ότι τα 700 δισ. ευρώ που θα διατεθούν από το υπουργείο Οικονομικών για αγορές «τοξικών» χρεογράφων δεν αρκούν για να αντιμετωπισθούν όλες οι κρυμμένες ζημιές. Σύμφωνα με την JP Morgan, που έχει επαληθευθεί ως τώρα στις περισσότερες εκτιμήσεις της για την πιστωτική κρίση, οι κρυμμένες ζημιές ξεπερνούν τα 1,7 τρισ. δολ.. Αυτό σημαίνει ότι οι ήδη αναγνωρισμένες ζημιές των περίπου 600 δισ. δολ. και το «πακέτο Πόλσον» αφήνουν μια «τρύπα» τουλάχιστον 400 εκατ. δολ. Την ίδια ώρα, μάλιστα, η «λίμνη» των «τοξικών» χρεογράφων μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, καθώς η δυσμενής οικονομική συγκυρία αυξάνει διαρκώς τα προβλήματα εξυπηρέτησης του δανεισμού επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Με άλλα λόγια, οι «πυροσβεστήρες» ενεργοποιούνται με μεγάλη καθυστέρηση και η ισχύς τους είναι πολύ μικρή για να αντιμετωπίσει τη δυναμική εξέλιξη της πυρκαγιάς.

2. Οι προβλέψεις για ύφεση στις ΗΠΑ και η απότομη επιβράδυνση στην Ευρώπη, αρχίζουν να δημιουργούν μια δεύτερη μεγάλη «πληγή» στις αγορές. Παράλληλα με τη «βουτιά» των Χρηματιστηρίων, στις αγορές εμπορευμάτων βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ίσως εξίσου επικίνδυνο κραχ, καθώς οι αναλυτές βλέπουν ότι οι ζήτηση πρώτων υλών από τις ανεπτυγμένες οικονομίες θα υποχωρήσει απότομα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι γενικοί δείκτες πρώτων υλών έχουν υποχωρήσει απότομα μέσα σε μερικές εβδομάδες στα επίπεδα όπου βρίσκονταν πριν από ένα χρόνο, προκαλώντας τεράστιες ζημιές σε επιθετικά χαρτοφυλάκια, που είχαν τοποθετηθεί μαζικά στις αγορές εμπορευμάτων, για να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο πτώσης του δολαρίου. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί έκπληξη αν τις επόμενες εβδομάδες αρχίσουν να καταρρέουν hedge funds με μεγάλα ανοίγματα στις τράπεζες. Μάλιστα, αν η πτώση των βασικών εμπορευμάτων συνεχισθεί, οι αναδυόμενες οικονομίες, που στηρίζονται στις εξαγωγές εμπορευμάτων, δεν θα αργήσουν να γίνουν τα επόμενα κομμάτια του διεθνούς ντόμινο που θα πέσουν, ενώ σοβαρή δοκιμασία θα υποστούν και οι εταιρείες της Δύσης που βασίζουν την κερδοφορία τους στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, με πρώτες τις πετρελαϊκές.

Πολλοί αναλυτές τονίζουν ότι το «πακέτο Πόλσον» ήταν στην πραγματικότητα μια ακατάλληλη απάντηση στο πρόβλημα του τραπεζικού συστήματος και το ίδιο ισχύει για τα σπασμωδικά μέτρα που λαμβάνουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Οι τράπεζες χρειάζονται γενναία ενίσχυση κεφαλαίων και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι με τα μέτρα που λαμβάνονται για την εξυγίανση του ενεργητικού τους οι επενδυτές ή για την ενίσχυση της ρευστότητας θα προσφέρουν την αναγκαία ενίσχυση, τουλαχιστόν πριν βεβαιωθούν ότι έχει «κατακαθίσει η σκόνη».

Έτσι, τους επόμενους μήνες θα αρχίσει να φαίνεται όλο και ελκυστικότερη στις κυβερνήσεις η πρόταση του Τζορτζ Σόρος, που φαίνεται πολύ απλούστερη και αποτελεσματικότερη: να προσδιορισθούν οι «τρύπες» στα ίδια κεφάλαια των τραπεζών και να καλυφθούν με κρατική χρηματοδότηση, ενδεχομένως με προνομιούχες μετοχές, ώστε να μην κρατικοποιηθούν μαζικά οι τράπεζες. Ίσως, όμως, και αυτή η ιδέα να αρχίσει να «ωριμάζει» όταν θα είναι αργά για να φανεί αποτελεσματική...