Κατά τη διάρκεια των δυο τελευταίων δεκαετιών, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης των αγορών και της απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου, οι κυβερνήσεις ανά τον πλανήτη έχουν εφεύρει ποικίλα μέτρα οικονομικής πολιτικής προκειμένου να προσελκύσουν ξένες άμεσες επενδύσεις και κεφάλαια που θα συμβάλλουν στην εγχώρια ανάπτυξη και ευημερία. Μεταξύ των υιοθετούμενων μέτρων για την προσέλκυση επενδύσεων και κεφαλαίων αναμφισβήτηττα πρέπει να ενταχθεί ο «φορολογικός ανταγωνισμός». Γενικευμένη, μεταξύ των κρατών μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α), είναι η τάση περικοπής των συντελεστών φόρου εισοδήματος των επιχειρήσεων σε βαθμό που να έχει αναπτυχθεί εκτενής βιβλιογραφία σχετικά με το φαινόμενο του φορολογικού «ράλι προς τα κάτω» (race to the bottom).
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη, για την περίοδο 1995 έως 2007, του ανώτατου συντελεστή φορολογίας εισοδήματος των επιχειρήσεων στα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη Νορβηγία. Ενόψει της υποβολής δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος νομικών προσώπων για τη χρήση 2007 χρήζει ιδιαίτερου ενδιαφέροντος να εξετάσουμε πως θα φορολογηθούν οι επιχειρήσεις σε κοινοτικό επίπεδο και τις υφιστάμενες αποκλίσεις.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η τάση περιορισμού της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων είναι εντονότερη σε κοινοτικό επίπεδο από ότι μεταξύ των κρατών του Ο.Ο.Σ.Α. Με βάσει τα άρθρα 90 και 93 της Συνθήκης για την ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ο σχεδιασμός της φορολογικής πολιτικής εναπόκειται στην κανονιστική αρμοδιότητα των κρατών μελών και προκειμένου να ληφθούν κοινοτικά μέτρα φορολογικής εναρμόνισης απαιτείται ομοφωνία στους κόλπους του Συμβουλίου, με αποτέλεσμα η διαδικασία φορολογικής εναρμόνισης να καθίσταται εξαιρετικά βραδυκίνητη και να μην υφίσταται μέχρι σήμερα μια συνεκτική κοινοτική φορολογική πολιτική. Τα κράτη μέλη φοβούνται ότι η επιβολή υπέρμετρης φορολογικής επιβάρυνσης θα προκαλέσει την αποχώρηση επιχειρήσεων από το έδαφός τους και προσδοκούν να προσελκύσουν επενδυτικά κεφάλαια και επιχειρήσεις από άλλα κράτη παρέχοντας ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση.
Για την υπό εξέταση περίοδο καταγράφθηκε αξιοσημείωτη μείωση των ανώτατων συντελεστών εταιρικού φόρου, στο επίπεδο των 27 κρατών μελών κατά 10,8 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο σε απόλυτους αριθμούς (ή κατά 30,59%), στο επίπεδο των 25 κρατών μελών κατά 9,6 ποσοστιαίες μονάδες σε απόλυτους αριθμούς (ή κατά 27,14%) και στο επίπεδο των 13 κρατών μελών της ευρωζώνης κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες σε απόλυτους αριθμούς (ή κατά 25,97%). Ας σημειωθεί ότι από τα 28 κράτη που παρουσιάζονται στον πίνακα μόνο στην Φιλανδία αυξήθηκε οριακά ο ανώτατος συντελεστής εταιρικού φόρου.
Όπως παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα για την χρήση 2007 η Βουλγαρία και η Κύπρος παρέχουν το ευνοϊκότερο φορολογικό καθεστώς για τις επιχειρήσεις, έχοντας ορίσει σε μόλις 10% τον ανώτατο συντελεστή εταιρικού φόρου. Με συντελεστή εταιρικού φόρου κατώτερο από 20%, στο «ράλι προς τα κάτω» ακολουθούν η Ιρλανδία με 12,5%, η Λετονία με 15%, η Ρουμανία με 16%, η Λιθουανία με 18%, η Ουγγαρία με 18,6%, η Πολωνία με 19% και η Σλοβακία με 19%. Στον αντίποδα τα κράτη μέλη με την επαχθέστερη φορολογική επιβάρυνση για τις επιχειρήσεις είναι η Δανία με 37,5%, η Ιταλία με 37,3%, η Μάλτα με 35% (σταθερά για όλο το υπό εξέταση διάστημα), η Γαλλία με 34,4%, το Βέλγιο με 34%, η Ισπανία με 32,5% και το Ηνωμένο Βασίλειο με 30%.
Όσον αφορά την Ελλάδα θα ήταν αδύνατο να μείνει ανεπηρέαστη από τις διεθνείς και κοινοτικές τάσεις. Η φορολογική ελάφρυνση των επιχειρήσεων άρχισε να λαμβάνει χώρα από το 2001 και μετέπειτα. Κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι μέχρι τότε ο συντελεστής εταιρικού φόρου ανέρχονταν σε 40% και ήταν ο τέταρτος υψηλότερος μεταξύ των κρατών μελών, μετά τη Δανία, την Ιταλία και το Βέλγιο.
Στο πλαίσιο της ευρύτερης φορολογικής μεταρρύθμισης ο ανώτατος συντελεστής εταιρικού φόρου για ανώνυμες εταιρίες και εταιρίες περιορισμένης ευθύνης σταδιακά μειώθηκε από 40% σε 37,5%, σε 35%, σε 32%, σε 29% και για τη χρήση 2007 σε 25%. Αντίστοιχη φορολογική ελάφρυνση καταγράφηκε για τις προσωπικές εταιρίες (ομόρρυθμες, ετερορρυθμες) με το συντελεστή εταιρικού φόρου από 25% το 2004, να περιορίζεται σταδιακά στο 20% το 2007. Με τα σημερινά δεδομένα η φορολογική επιβάρυνση επιχειρήσεων στην Ελλάδα κυμαίνεται κοντά στον κοινοτικό μέσο όρο.
