Υπεραξία και φόρος Μεταβίβαση ολόκληρης επιχείρησης ή μεριδίων - εκτός από ΑΕ και ΕΠΕ

Ι. Σε ποιες περιπτώσεις προκύπτει «φόρος υπεραξίας»

Α) Όταν μεταβιβάζεται ολόκληρη η επιχείρηση με αντάλλαγμα, δηλαδή όταν πωλείται η επιχείρηση, τότε μόνο προκύπτει υπεραξία που φορολογείται (ΕγκΥπΟικ 1052699/30.5.2003, Εγκ. 1014008/9.2.2001). Κατά συνέπεια, όταν μετατρέπεται η επιχείρηση σε άλλης μορφής επιχείρηση, δεν υπάρχει υπεραξία.

Β) Όταν η ατομική επιχείρηση ή η εταιρία διακόπτει τις εργασίες της και ιδρύεται στον ίδιο χώρο με το ίδιο αντικείμενο εργασιών και μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα που είναι οι 6 μήνες μία άλλη επιχείρηση (ατομική ή εταιρία), τότε υπάρχει υπεραξία που φορολογείται (Εγκ. 1052699/30.5.2003).
Γ) Όταν στο χώρο που λειτουργούσε ατομική επιχείρηση, ιδρύεται και λειτουργεί εταιρία στην οποία συμμετέχει και αυτός που είχε την ατομική επιχείρηση, τότε υπολογίζεται πρώτα η υπεραξία στο 100% της ατομικής επιχείρησης, και στη συνέχεια, από το ποσό αυτό της υπεραξίας που προκύπτει αφαιρείται το ποσό της υπεραξίας που αντιστοιχεί στο ποσοστό συμμετοχής στην εταιρία αυτού που είχε την ατομική επιχείρηση και στο υπόλοιπο της υπεραξίας υπολογίζεται φόρος υπεραξίας 20% (Εγκ. 1052699/30.5.2003).
Δ) Όταν λύεται μία εταιρία και στη συνέχεια ιδρύεται ατομική επιχείρηση στον ίδιο χώρο από μέλος της εταιρίας που έπαυσε να λειτουργεί, τότε δεν υπολογίζεται φόρος υπεραξίας μόνο για το ποσοστό συμμετοχής του μέλους αυτού της λυθείσας εταιρίας που ιδρύει την ατομική επιχείρηση αλλά επί του 100% της υπεραξίας (Εγκ. 1052699/30.5.2003).
Ε) Δεν υπάρχει υπεραξία, όταν διαλύεται ατομική επιχείρηση και ιδρύεται στην ίδια θέση μονοπρόσωπη ΕΠΕ από το ίδιο πρόσωπο (Εγκ. 1052699/30.5.2003).
ΣΤ) Όταν μετατρέπεται ατομική επιχείρηση σε ΟΕ και αυτός που είχε την ατομική επιχείρηση αποκτά από την ΟΕ ποσοστό που αντιστοιχεί σε ποσό μεγαλύτερο από εκείνο της καθαρής θέσης της ατομικής επιχείρησης που εισφέρεται, τότε για αυτό το επιπλέον ποσό που αποκτά οφείλεται φόρος δωρεάς (Εγκ. 1052699/30.5.2003).

Σημ.: Όταν η εταιρία βρίσκεται στο στάδιο της εκκαθάρισης και διανέμει τα εμπορεύματά της στους εταίρους της, τότε για την αξία των εμπορευμάτων αυτών δεν προκύπτει υπεραξία ούτε φόρος υπεραξίας.

ΙΙ. Ποιοι είναι οι συντελεστές φόρου υπεραξίας (ΑΥΟ 1119720/22.12.1999)

α. Μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης ή μεριδίων ΟΕ ή ΕΕ σε τρίτους

Η υπεραξία (ή αλλιώς η ωφέλεια), που προκύπτει κατά τη μεταβίβαση λόγω πώλησης ολόκληρης επιχείρησης ή εταιρικών μεριδίων ή μερίδων ή ποσοστών συμμετοχής σε ΟΕ, ΕΕ, κοινωνίες αστικού δικαίου, αστικές εταιρίες, συμμετοχικές, αφανείς ή κοινοπραξίες (εκτός από κοινοπραξίες τεχνικών έργων), φορολογείται με συντελεστή 20% (άρθρο 13 παρ. 1 Ν 2238/1994).

β. Μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης ή μεριδίων ΟΕ ή ΕΕ σε παιδιά ή σύζυγο λόγω συνταξιοδότησης

Η υπεραξία που προκύπτει λόγω μεταβίβασης ατομικής επιχείρησης ή μεριδίου ΟΕ ή ΕΕ από γονέα προς τα τέκνα του ή από σύζυγο προς σύζυγο λόγω συνταξιοδότησής του μεταβιβάζοντος δεν υπόκειται σε φόρο υπεραξίας από 1.1.2001 (άρθρο 13 παρ. 1α Ν 2238/1994, Εγκ. 1029272/Πολ. 1112/28.3.2002). Οφείλεται όμως χαρτόσημο 2,40%, διότι στη συγκεκριμένη αυτή περίπτωση, το μόνο που άλλαξε είναι το ποσοστό του φόρου υπεραξίας που από 20% έγινε 0% και τίποτε άλλο (σχετικό άρθρο 13 παρ. 1α Ν 2238/1994, Εγκ. Πολ. 1118/23.3.00, Πολ. 1112/28.3.2002).

Για να μην καταβάλλεται φόρος υπεραξίας στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να προσκομίζεται στη ΔΟΥ κυρωμένο φωτοαντίγραφο της σχετικής αίτησης για συνταξιοδότηση που υποβλήθηκε στον αρμόδιο συνταξιοδοτικό φορέα ή να υποβάλλεται στη ΔΟΥ υπεύθυνη δήλωση του Ν 1599/1986 που θα δηλώνεται ότι μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα θα προσκομισθεί η προαναφερθείσα αίτηση συνταξιοδότησης (ΕγκΥπΟικ 1010043/31.1.2000, Πολ. 1112/28.3.2002), καθώς και ένα αντίγραφο οικογενειακής κατάστασης, από το οποίο να αποδεικνύεται ότι πρόκειται για συγγένεια μεταξύ πατέρα ή μάνας και παιδιού κ.λπ. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να εκδίδεται και ένα τιμολόγιο-δελτίο αποστολής κατά τη μεταβίβαση του μεριδίου ή της επιχείρησης (άρθρο 13 παρ. 1 Ν 2238/1994) και να αναγράφεται πάνω σε αυτό η καθαρή θέση και το χαρτόσημο 2,40% καθώς και η ένδειξη «λόγω συνταξιοδότησης».

Το μέρος από την αφορολόγητη έκπτωση που έχει σχηματιστεί με βάση αναπτυξιακό νόμο (π.χ. Ν 1892/1990 κ.λπ.), λόγω πραγματοποίησης παραγωγικής επένδυσης, και αντιστοιχεί στα μεταβιβαζόμενα μερίδια προσωπικής εταιρίας από γονέα προς τα τέκνα ή από σύζυγο σε σύζυγο, λόγω συνταξιοδότησης του μεταβιβάζοντος, δεν υπόκειται σε φορολογία κατά το χρόνο της μεταβίβασης (ΕγκΥπΟικ 1021718/Πολ. 1086/8.6.2005).

Σημ.: α) Η μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης ή μεριδίων ΟΕ ή ΕΕ (όχι ΕΠΕ) στα παιδιά δεν έχει φόρο υπεραξίας, όταν η μεταβίβαση γίνεται για λόγους συνταξιοδότησης του πατέρα ή της μητέρας και εφόσον διακόπτεται ο κύριος φορέας της συνταξιοδότησης. Ισχύει όμως η απαλλαγή και όταν η σύνταξη είναι προσωρινή λόγω αναπηρίας και δεν οφείλεται φόρος υπεραξίας. Θα πρέπει όμως σε όλες αυτές τις περιπτώσεις να πρόκειται για συνταξιοδότηση και όχι απλώς για θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος (Εγγρ. 1041569/13.5.2003, άρθρο 13 παρ. 1α Ν 2238/94).

β) Όταν λύνεται μία ατομική επιχείρηση λόγω συνταξιοδότησης και ιδρύεται για το λόγο αυτό ΟΕ στον ίδιο χώρο από τα παιδιά του, τότε δεν οφείλεται φόρος υπεραξίας (άρθρο 13 παρ. 1α Ν 2238/1994).

γ) Όταν ο γονέας μεταβιβάζει στο παιδί του την ατομική του επιχείρηση (λόγω σύνταξης) και το παιδί του για το λόγο αυτό ιδρύει μονοπρόσωπη ΕΠΕ, τότε για το γεγονός αυτό δεν υπάρχει υπεραξία (άρθρο 13 παρ. 1α Ν 2238/1994, Εγγρ. 1007825/23.7.03). Αν όμως τα παιδιά του είναι περισσότερα από ένα και ιδρύουν για το λόγο αυτό ΕΠΕ, τότε οφείλεται φόρος υπεραξίας 1,20% (Εγγρ. 1062069/26.8.2003).

Προσοχή: Αν το ακίνητο που στεγάζεται η επιχείρηση είναι ιδιόκτητο του πατέρα, τότε καλό είναι να μεταβιβάζεται και το ακίνητο αυτό από τον πατέρα προς τον γιό του κατά πλήρη κυριότητα, διότι με αυτόν τον τρόπο υπολογίζονται αποσβέσεις πάνω στην αξία του ακινήτου αυτού, οπότε μειώνονται τα κέρδη, όταν αυτά προσδιορίζονται με λογιστικό τρόπο. Αν ο πατέρας μεταβιβάσει στο γιο του μόνο την επικαρπία, τότε δεν θα αναγνωρίζονται αποσβέσεις και επιπλέον ο γιος του θα πληρώνει φόρο πάνω στο τεκμαρτό ενοίκιο λόγω χρήσης του ακινήτου.

γ. Μεταβίβαση λόγω πώλησης επιχείρησης

ή μεριδίων κ.λπ. σε συγγενείς Α΄ ή Β΄ βαθμού (χωρίς προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, φόρος υπεραξίας 1,20% ή 2,40%)

Όταν μεταβιβάζονται λόγω πώλησης: ολόκληρη επιχείρηση, εταιρικές μερίδες ή μερίδια, ποσοστά συμμετοχής σε κοινωνία αστικού δικαίου που ασκεί επιχείρηση ή επάγγελμα, ποσοστά σε κοινοπραξία, εκτός από κοινοπραξία τεχνικών έργων:

Α) σε συγγενείς Α΄ βαθμού, δηλαδή σε σύζυγο, σε τέκνα από νόμιμο γάμο, σε τέκνα χωρίς γάμο από τη μητέρα, σε τέκνα που αναγνωρίζονται εκούσια ή δικαστικά από τον πατέρα ή που νομιμοποιούνται με γάμο που γίνεται στη συνέχεια ή δικαστικά και από τους δύο γονείς, καθώς και σε ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού (δηλαδή σε γονείς κλπ.), ο φόρος υπεραξίας υπολογίζεται με συντελεστή 1,20%.
Β) σε συγγενείς Β΄ βαθμού, δηλαδή σε εγγόνια, σε αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς αδελφούς, σε πατριούς και μητριές, σε τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου, σε γαμπρούς, νύφες, σε πεθερό και πεθερά, ο φόρος υπεραξίας υπολογίζεται με συντελεστή 2,4%.